Patriota.pl

IV. Pierwsze niepowodzenia (1144-1187)

Niestety tej pomyślności zagrażało wiele niebezpieczeństw - od południa byli to kalifowie Egiptu, od wschodu seldżuccy emirowie Damaszku, Hamy i Aleppo, a od północy bizantyńscy cesarze, pragnący zrealizować projekt Aleksego Komnena, który zakładał podporządkowanie cesarstwu łacińskich państw. Co gorsza, w obliczu tak wielu nieprzyjaciół, chrześcijańskim państwom brakowało wewnętrznej spójności, a ich mieszkańcom niezbędnej do skutecznej obrony, dyscypliny. Pomoc, którą otrzymywali z Zachodu napływała nieregularnie i w niewystarczającej ilości. Niemniej jednak ci zachodni rycerze, izolowani wśród muzułmanów i, ze względu na gorący klimat, zmuszeni prowadzić życie daleko inne od tego, do którego przywykli w domu, wykazali się energią i wielką dzielnością w ratowaniu chrześcijańskich państw.

W 1137 r. cesarz bizantyński, Jan Komnen, pojawił się z armią pod Antiochią, i zmusił księcia Rajmunda do złożenia mu hołdu. Po śmierci cesarza (1143), Rajmund usiłował zrzucić jarzmo, najeżdżając bizantyńskie terytorium; został jednak okrążony przez armię cesarską i zmuszony do ukorzenia się w Konstantynopolu przed cesarzem Manuelem (1144). Całkowicie izolowane od pozostałych państw chrześcijańskich, Hrabstwo Edessy, nie było w stanie oprzeć się atakom władcy Mosulu, Imada ad-Dina, który zmusił 25 XII 1144 r. tamtejszy garnizon do kapitulacji. Po zamordowaniu Imada ad-Dina, jego syn Nur ad-Din, kontynuował działania wojenne przeciw chrześcijańskim państwom.

Na wieść o tych nieszczęściach, król Francji, Ludwik VII, królowa Alienor z Akwitanii, i wielka liczba rycerzy, poruszeni dodatkowo napomnieniami św. Bernarda z Clairvaux, przyłączyli się do armii spod znaku Krzyża (Zgromadzenie w Vézelay, 31 III 1146 r.). Opat z Clairvaux stał się apostołem krucjaty i inicjatorem idei pociągnięcia całej Europy do ataku przeciwko niewiernym równocześnie w Syrii, Hiszpanii i za Łabą Najpierw napotkał on na silny opór w Niemczech - ostatecznie jednak zawstydzony napomnieniami Bernarda cesarz Konrad III uczynił zadość jego życzeniu. Poczynaniom tym nie towarzyszył już jednak entuzjazm podobny do tego z 1095 r. Przeciwności znoszone przez krzyżowców podczas przemarszu przez Azję Mniejszą uniemożliwiały im dotarcie do Odessy. Wojska Konrada zostały rozbite pod Doryleum, zaś korpus francuski ugrzązł pod Damaszkiem, skąd po kilku tygodniach (VII 1148) się wycofał. Ta porażka spowodowała wielkie rozczarowanie na Zachodzie, ponadto wiarołomstwo Bizantyńczyków utwierdzało tylko ogólną opinię, że Cesarstwo Bizantyńskie było główną przeszkodą na drodze do sukcesu Krucjat. Niemniej jednak, cesarz Manuel Komnen usiłował zacieśniać więzi, jakie łączyły Cesarstwo Bizantyńskie z księstwami łacińskimi. W 1161 r. poślubił on Marię z Antiochii, a 1167 r. oddał rękę jednej z jego siostrzenic królowi Jerozolimy, Amarylkowi. Przymierze to zaowocowało powstrzymaniem ofensywy Nur ad-Dina, który po zdobyciu Damaszku w 1154, powstrzymywał się od atakowania chrześcijańskich posiadłości.

Korzystając z zawieszenia broni, król Amalryk próbował interweniować w sprawy Egiptu, gdzie panowali nieletni przedstawiciele dynastii Fatymidów, a dwaj rywalizujący wezyrowie spierali się o najwyższą władzę. Jeden z tych pretendentów, Szawar, został skazany na wygnanie z Egiptu, i znalazł schronienie u Nur ad-Dina, który posłał swego najlepszego wodza, Szirkuha, by przywrócił go do władzy. Po zdobyciu Kairu, Szirkuh usiłował skompromitować Szawara przed kalifem; korzystając z tego, Amalryk sprzymierzył się z Szawarem i dwukrotnie (1164 i 1167) zmusił Szirkuha do opuszczenia Egiptu. W 1168 r. Amalryk podjął kolejną, nieudaną, próbę zdobycia Egiptu. Zleciwszy zamordowanie Szawara, Szirkuh ogłosił się Wielkim Wezyrem; po jego śmierci 3 III 1169 r. następcą został jego siostrzeniec, Salah ad-Din (Saladyn). Tego samego roku Amalryk, wspomagany przez bizantyńską flotę, ponownie najechał Egipt, ale został pokonany pod Damiettą. Saladyn zachował w Egipcie pełnię władzy i nie mianował następcy ostatniego kalifa fatymidzkiego, który zmarł w 1171 r. Ponadto w 1174 r. zmarł Nur ad-Din. W czasie gdy jego synowie i siostrzeńcy toczyli spory o dziedzictwo, Saladyn zdobył Damaszek oraz całą Mezopotamię z wyjątkiem Mosulu.

W chwili śmierci Amalryka (1173), którego następcą został 13-letni Baldwin IV “Trędowaty”, Królestwo Jerozolimy było zagrożone ze wszystkich stron. W tym samym czasie dwie frakcje, którym przewodzili szwagier króla, Guy (Gwidon) de Lusignan i hr. Trypolisu Rajmund, rywalizowały o zwierzchnictwo. Baldwin IV zmarł w 1184 r., a wkrótce po nim został złożony do grobu także jego siostrzeniec Baldwin V. Pomimo silnych sprzeciwów, 20 VII 1186 r. na króla Jerozolimy został koronowany Guy de Lusignan.

Tymczasem wojna z Saladynem była prowadzona chaotycznie i bez dyscypliny. Pomimo zawartego z Saladynem rozejmu, Renaud de Châtillon, potężny lennik i władca regionu transjordańskiego, w skład którego wchodziło lenno Montréal, wielki zamek Karak i port nad Morzem Czerwonym, Ejlat, szukał sposobu na odwrócenie kierunku ekspansji nieprzyjaciela przez atakowanie świętych miast muzułmanów. W 1182 r. na wielbłądach przewieziono do Ejlatu statki, i flota pięciu galer przez cały rok przemierzała Morze Czerwone, niszcząc wybrzeża aż do Adenu. Oddział rycerzy próbował nawet zdobyć Medynę. Ostatecznie flota ta została zniszczona przez Saladyna, a frankijscy więźniowie zostali zgładzeni w Mekce. Atakowany w swoim zamku Karak, Renaud dwa razy odparł siły Saladyna (1184-1186). Podpisano wówczas rozejm, ale Renaud ponownie złamał układ i przejął karawanę, w której była rodzona siostra sułtana. Rozdrażniony tym Saladyn najechał Królestwo Jerozolimy i, chociaż Guy de Lusignan zebrał wszystkie swoje siły by odeprzeć atak, 4 VII 1187 r. armia Saladyna na brzegach Jeziora Tyberiadzkiego unicestwiła armię chrześcijańską. Król, wielki mistrz Templariuszy, Renaud de Châtillon, i najpotężniejsi ludzie w królestwie znaleźli się w niewoli; następnie Saladyn pomaszerował na Jerozolimę; miasto skapitulowało 17 IX, a jedynie Tyr, Antiochia, i Trypolis były jedynymi miejscami w Syrii, które pozostawały w rękach chrześcijan.